Bibliotheek

De nieuwe roman van Pauline Vijverberg, ‘De achtste zonnebloemen’

31 december 2020
Auteur: Arjan Krijgsman
Foto:

Delen:

Pauline Vijverberg (1964) debuteerde een aantal jaren geleden met de in het Engels geschreven roman Alexine (later ook in het Nederlands vertaald). Daarna volgden Het suikervogeltje en Onder de Vlinderboom en dit jaar verscheen haar vierde roman met de titel De achtste Zonnebloemen. Ook deze roman is voor een groot gedeelte in Zuid-Afrika gesitueerd, waar Vijverberg zelf woont.

De titel van de roman verwijst naar de ‘zonnebloemschilderijen’, waarvan Vincent van Gogh er zeven maakte. Zijn mogelijke ‘achtste zonnebloemen’ speelt een belangrijke rol in de roman. En dat achtste exemplaar staat in direct verband met Cor van Gogh, de jongere broer van Vincent, die – als zo veel Nederlanders – aan het eind van de negentiende eeuw naar Zuid-Afrika vertrekt om daar als ingenieur aan het werk te gaan. Daar ontmoet hij de drie landgenoten, die met hem tot de belangrijkste hoofdpersonen van de roman behoren. Het zijn Jacobus Swierstra, insectenkundige van het museum in Pretoria en de 18-jarige Geesje Kwak en haar twee jaar jongere zus Niesje. Het is de beroemde Geesje, die Breitner op zijn kimono-schilderijen vereeuwigde en die ook met haar jongere zus naar Zuid-Afrika emigreerde.

Niesje en Jacobus trouwen en krijgen snel een dochter, Aafke. Uit het perspectief van deze Aafke wordt een groot deel van het verhaal verteld. Allereerst volgen we haar verhaal vanaf rond 1906 tot rond 1923. Daarnaast zijn we getuige van haar aanwezigheid bij haar stervende vader in 1952.

Als Cor van Gogh in de Boerenoorlog als vrijwilliger aan de kant van de Boeren tegen de Engelsen gaat vechten en in die oorlog sneuvelt, komt een zonnebloemenschilderij uit zijn bezit in het huis van Niesje en Jacobus te hangen. Het schilderij, waarvan het de vraag is of het misschien het achtste werk van de Van Gogh-cyclus is, wordt van groot belang voor Niesje en Aafke. ‘Ik word blij van dat heldere licht en die sprankelende kleuren. Zelfs als het donker is binnen, brengt het schilderij licht en vitaliteit, zei ze (= Niesje) altijd’. Voor Aafke geldt hetzelfde: het is de inspiratiebron om zelf te schilderen en om vorm te geven aan een kunstzinnig leven vol vrijheid en verlangen.

Aafke wordt beschreven als een sprankelende persoonlijkheid, die ondanks alle tegenslagen (de vroege dood van Niesje, de vervreemding van haar vader, haar mislukte huwelijk enzovoort) in haar kracht en bijzondere talenten wil blijven leven. Naast de vaak indringende beschrijving van de historische gebeurtenissen (en vooral van de verschrikkingen van de Boerenoorlog) in Zuid-Afrika is de roman met name de biografie van Aafke, die het werk zo fascinerend maakt. En vooral ook een prachtig monument voor een zelfbewuste en vrije vrouw.

Vijverberg schrijft elegant en beeldend en weet de roman spannend vorm te geven, waardoor je al snel in het verhaal wordt gezogen. Het is knap hoe non-fictie en fictie in deze roman met elkaar verweven zijn. Rond historische en bedachte figuren creëert zij een intrigerend verhaal, een verhaal zoals het had kunnen gebeuren. In de liefdevolle beschrijving van het dienstmeisje Malini en de ook al in de jaren twintig vaak onmenselijke praktijk van de Apartheid avant la lettre toont Vijverberg door de ogen van Aafke tegelijk een sterk mededogen met het lot van de onderdrukte en uitgebuite zwarte bevolking van Zuid- Afrika.

Het is indrukwekkend hoeveel research er door Vijverberg is gedaan om de historische context van het verhaal correct neer te zetten. Hier en daar is de redacteur er jammer genoeg niet in geslaagd om de soms wat storende onjuistheden en inconsequenties te corrigeren. Zo kan het niet zo geweest zijn, dat de verjaardag van Koningin Wilhelmina in 1899 met onder andere het Wilhelmus werd gevierd (het Wilhelmus werd pas in de jaren dertig ons volkslied). Gregor Samsa is op het moment van zijn Verwandlung geen jongetje, maar een volwassen man, die zijn familie onderhoudt. Ook lijkt het onwaarschijnlijk dat Jacobus’ tweede vrouw Hendrika zich onledig houdt met het lezen van kasteelromans, maar tegelijk wel Oscar Wilde citeert.

Het is een kleine smet op een roman die zeer de moeite waard is en die een breed lezerspubliek verdient.

Pauline Vijverberg, De achtste zonnebloemen. De zoektocht naar Van Goghs verdwenen schilderij. Meppel: Just Publishers, 2020. ISBN: 9789089757692. 366 p. Prijs € 21,99.

Meer nieuws

21 maart 2024, Uit het Huis
Nieuwe medewerker in het Huis: Tara Neplenbroek
Mijn naam is Tara en sinds maart neem ik de communicatie en evenementen van het Zuid-Afrikahuis voor mijn rekening. Ik ben afgestudeerd als neerlandica en ik heb een grote passie voor literatuur en cultuur.
21 maart 2024, Actueel
Presentatie: The Role of Cinema in the Construction of the South African Empire, 1900-1960
Presentatie: The Role of Cinema in the Construction of the South African Empire, 1900-1960
19 maart 2024, Journalist in het Huis
Joernalis in die Huis: Denique Smith
Sinds 2016 verblijven er journalisten van het Zuid-Afrikaanse Media24 op de Keizersgracht. Tijdens hun verblijf van twee maanden doen de journalisten buitenland-ervaring op en schrijven zij over Nederland en Europa voor hun eigen media in Zuid-Afrika. In maart en april 2024 verblijft Denique Smith in het appartement boven het Zuid-Afrikahuis! Over Denique Ek is Denique Smith en tans […]

Bezoekadres

Keizersgracht 141-C
1015 CK Amsterdam
+31(0)20-6249318

Openingstijden

Vragen en afspraken

Neem contact op

Volg ons