Recensie

Recensie ‘Die teenoorgestelde is net so waar’

23 februari 2022
Auteur: Francine Maessen
Foto:

Delen:

Na haar debuut in 2019 met het non-fictie werk In my vel, heeft Azille Coetzee met Die teenoorgestelde is net so waar nu ook haar eerste roman gepubliceerd. Een moderne vertelling, waarin dezelfde thema’s van feminisme en postkoloniaal Zuid-Afrika vanuit de positie van jonge witte vrouwen wederom een grote rol spelen.

In het boek maken we kennis met Katryn, Lien en Charlotte, drie succesvolle jonge vrouwen die worstelen met hun carrière en de liefde. Katryn is een actrice die in een bekende tv-serie speelt, Lien werkt bij een groot advocatenbureau en Charlotte is kunstenaar. Ze kennen elkaar uit hun jeugd en hebben samengewoond tijdens hun studententijd, in welke periode Katryn en Lien ook een relatie hebben gehad. We maken kennis met de drie vrouwen op Liens bruiloft met haar man, wat hun bubbel duidelijk maakt: iedereen is jong, wit, Afrikaner, rijk en draagt dure designerkleding. De vrouwen doen aan yoga en hebben afgetrainde lijven, de mannen zijn blond, gespierd en houden van braai. Schijnbaar ideale levens, maar ook mede mogelijk gemaakt door een waaier aan privileges.

De eerste indruk van het boek is hierdoor soms wat oppervlakkig, ook omdat het introduceren van personages niet Coetzee’s sterkste kant is. Het is veel tell, weinig show, en doordat het soms onduidelijk is met wie je meekijkt tijdens de introductiemomenten doet de schrijfstijl dan wat onvolwassen aan. Een jammere start, want niet representatief voor de rest van het boek.

Na afloop van de bruiloft gaan die drie vrouwen elk hun eigen weg. Katryn, stiekem nog redelijk kapot van het feit dat het niet werkte tussen haar en Lien, stort zich op een nieuw project in Johannesburg, waar ze bevriend raakt met yoga-instructrice Lerato. Ze laat zich meesleuren in gezondheidstrends, krijgt als influencer constant gratis spullen toegestuurd, maar lijkt ondertussen ook niet te kunnen aarden in de nieuwe stad. Charlotte zit ondertussen in Durban voor een kunstenaarsretraite, waar ze een relatie krijgt met de beroemde schilder Thomas. Het wereldbeeld van deze man lijkt echter niet goed aan te sluiten bij dat van Charlotte en haar vriendinnen, wat voor spanningen zorgt. In Kaapstad heeft Lien zich in diezelfde periode gestort op haar werk: na een postnatale depressie vindt zij weinig geluk meer in haar gezin, in tegenstelling tot haar echtgenoot, die een echt familiemens is.

Op het eerste oog misschien niet de meest spetterende plotlijnen, maar Coetzee weet mooie bedachtzame personages neer te zetten die zich proberen te handhaven in een nieuwe wereld. De druk van de maatschappij is groot en die het hoofd te bieden terwijl je trouw aan jezelf probeert te blijven, is geen sinecure. Grote maatschappelijke thema’s verweven zich met hun dagelijks leven. Zo roept Katryns televisieserie de vraag van zwarte representatie op: waarom speelt zij hier als witte vrouw de heldin die zwarte vrouwen moet redden? Bij Charlotte discussiëren de kunstenaars over de rol van kunst, en hoe Europese en Afrikaanse kunst bezien worden. Lien en haar man kiezen er ondertussen voor hun gezinsleven niet-traditioneel vorm te geven: als workaholic blijft Lien na de geboorte van haar zoon werken terwijl het haar man is die thuis blijft om voor het kind te zorgen.

Een opvallend onderdeel van het boek is de complete normalisering van seksualiteit, in situaties waar men vaak een negatief narratief gewend is. Zo is er sprake van meerdere relaties tussen vrouwen maar wordt daar geen seconde met homofobie op gereageerd. Ook binnen de man-vrouw relaties wordt er met een enorme positiviteit gesproken over seks: niet dat het boek uitgebreide seksscènes bevat, maar er wordt simpelweg benoemd dat men ervan geniet, dat het lekker is en dat men zich veilig voelt. Iets wat uiteraard een gegeven zou moeten zijn, maar we hebben te vaak gezien dat seks een lastig onderwerp kan zijn, zeker in romans die de eigen emotionele ervaring van vrouwen bespreken. Dit boek is zelfs zonder het onderwerp uitgebreid aan bod te laten komen uitgesproken sex positive.

Een van de belangrijkste thema’s die in bijna alle verhaallijnen daarnaast een rol speelt, is de omgang met het Afrikaner erfgoed. Lien, Charlotte en Katryn zijn moderne, progressieve vrouwen, maar wel opgegroeid in traditionele Afrikaner omgevingen. Ze worstelen met hoe ze hun leven autonoom vorm kunnen geven tegenover die achtergrond en in hoeverre ze dit nog een rol willen laten spelen in hun leven. Dit kenmerkt ook de verhouding tegenover de mannen in hun leven: zijn Charlotte, Lien en Katryn oké met alles waar de Afrikaner patriarch voor is gaan staan? Willen zij door middel van hun relaties deel blijven van deze gemeenschap en hun geschiedenis?

Sprekend hiervoor is een kunstproject van Charlotte, die een reeks schilderijen maakt op basis van familiefoto’s van gezinnen die uiteindelijk door de vader zijn uitgemoord. Deze moordzuchtige mannen staan symbool voor alles wat mis gaat in de Afrikaner gemeenschap, maar ook voor het wegkijken van wat er in de rest van Zuid-Afrika aan de hand is. Zo noemt Charlotte dat de familiemoorden in witte gezinnen indertijd breed werden uitgemeten in de media om de aandacht af te leiden van de problemen van de apartheidsstaat. Toch worden er ook positieve kanten van de Afrikaners genoemd. Zo is voor Tiaan, Liens echtgenoot, vanuit zijn traditionele opvoeding familie heel belangrijk, en dit inspireert hem tot uitstekend vaderschap. En Hendrik, een jeugdvriend van Charlotte en Lien, wordt in het kader van ‘’n boer maak ’n plan’ neergezet als een bedachtzame, zelfstandige man, in tegenstelling tot de Engelse Thomas die nog geen soepje op kan warmen.

Naast het stroeve begin is een ander verbeterpunt de onderbouwing van sommige relaties. Voor een boek dat sterk leunt op de romantische relaties die de personages aangaan, is het in enkele gevallen onduidelijk wat de aantrekkingskracht nou precies is. Zo is het compleet onduidelijk waarom Charlotte voor Thomas valt: ja, in het begin is ze een beetje star struck, en het is een knappe man, maar hij botst met haar vriendinnen, zijn kunst valt tegen en hij toont zelden oprechte interesse in wat Charlotte bezighoudt. Waarom ze dan toch met die relatie begint, lijkt meer om het plot vooruit te duwen dan dat het vanuit het personage zelf komt. De momenten waarop dit soort onderbouwing gebrekkig is, vallen des te meer op omdat Coetzee dit op andere momenten wel uitstekend doet. Als lezer frustreert het, en wil je met de personages in gesprek gaan om ze eens goed de hemd van het lijf te vragen waarom ze sommige dingen nou toch doen. Juist omdat de drie hoofdpersonages in de loop van het boek heel vertrouwd raken.

Sommige van de onderwerpen in Die teenoorgestelde is net so waar zullen voor veel witte Zuid-Afrikaanse vrouwen heel herkenbaar aanvoelen, en daarin is het een belangrijk boek. Identificatie van de lezer met de personages is belangrijk en het helpt het gesprek over deze onderwerpen op gang te brengen. Wat deze identificatie soms verstoort is de enorme materiële rijkdom van de personages en het herhaaldelijk benoemen van allerlei designers. Alhoewel het goed is om kritisch te kijken naar de moderne cultuur van merken en sociale media, en dat gebeurt in bepaalde mate ook wel, blijft deze kritiek wat meer aan de oppervlakte en deze verzwakt de ideologische positie die de personages in proberen te nemen. Daarnaast blijft ook het gebrek aan subtiliteit in de introductie van personages een zwakke plek. Hopelijk speelt dit – belangrijke – aspect in een volgend boek van Coetzee een minder grote rol voor de lezer en de recensent.

Azille Coetzee, Die teenoorgestelde is net so waar. Human & Rousseau, 2021. ISBN: 9780798182362. 

Meer nieuws

21 maart 2024, Uit het Huis
Nieuwe medewerker in het Huis: Tara Neplenbroek
Mijn naam is Tara en sinds maart neem ik de communicatie en evenementen van het Zuid-Afrikahuis voor mijn rekening. Ik ben afgestudeerd als neerlandica en ik heb een grote passie voor literatuur en cultuur.
21 maart 2024, Actueel
Presentatie: The Role of Cinema in the Construction of the South African Empire, 1900-1960
Presentatie: The Role of Cinema in the Construction of the South African Empire, 1900-1960
19 maart 2024, Journalist in het Huis
Joernalis in die Huis: Denique Smith
Sinds 2016 verblijven er journalisten van het Zuid-Afrikaanse Media24 op de Keizersgracht. Tijdens hun verblijf van twee maanden doen de journalisten buitenland-ervaring op en schrijven zij over Nederland en Europa voor hun eigen media in Zuid-Afrika. In maart en april 2024 verblijft Denique Smith in het appartement boven het Zuid-Afrikahuis! Over Denique Ek is Denique Smith en tans […]

Bezoekadres

Keizersgracht 141-C
1015 CK Amsterdam
+31(0)20-6249318

Openingstijden

Vragen en afspraken

Neem contact op

Volg ons