Op woensdag 8 juni 2022 zal het Zuid-Afrikaanse muziekduo Van Pletzen samen met de rapper Early B en de Antilliaanse rapper Wowi een concert geven in de Amsterdamse Melkweg. In april waren ze al in het land voor een bijdrage aan het door de rapper Jack Parow georganiseerde Parow Fest in Groningen en Utrecht (9-10 april 2022). Het Zuid-Afrikahuis sprak met hen in het Afrikaans, Nederlands en ‘Mengels’.

Peach van Pletzen, de helft van het muziekduo Van Pletzen, is al langer een bekende in Nederland: in het afgelopen decennium was hij geregeld met de band Bittereinder op onze podia te vinden. De hiphop heeft in zijn land niet stilgestaan en de Afrikaanstalige rapkunst heeft zelfs een radicale ontwikkeling doorgemaakt. ‘Tien jaar geleden waren we met de band Bittereinder op een missie: Afrikaans had een slechte naam en gold absoluut niet als ‘cool’. Het is ironisch om dit uitgerekend in Nederland te zeggen, maar Dutchman werd in Zuid-Afrika als scheldwoord gebruikt’, grijnst hij. ‘Veel mensen hebben in die jaren geprobeerd zich met het Afrikaans te verzoenen. Jaco van der Merwe, frontman van Bittereinder, heeft daarover gerapt op ons nummer Ware Verhaal uit 2010: Ek soek al vir jare na die ware verhaal, die openbaring in die waarde van my eie moedertaal. Nu zijn we alweer tien jaar verder en is Afrikaans cool.’

Tot de vele factoren die aan die verandering hebben bijgedragen behoort ook zijn jongste project, het muziekduo Van Pletzen, opgericht door Peach zelf en Nik Nax (artiestennaam van Matthieu Auriacombe). Tot nog toe hebben ze twee albums uitgebracht: Kak lekke vibe (2018) en Love & Leggehness (2020). Het woord ‘leggehness’ wijst al op de richting die zij met het Afrikaans zijn ingeslagen: combinaties van Afrikaanse en Engelse woorden, zoals het van lekker afgeleide leggehness, zijn schering en inslag. Deze vorm van Afrikaans noemen ze zelf ‘mengels’.

‘Er is zo’n aura rondom ‘zuiver Afrikaans’ dat we hebben willen doorbreken’, vertelt Peach. ‘Wij hadden daar geen zin in: ons gaan skryf nes ons praat. Als we praten, mengen we immers alles door elkaar, en bovendien: the more woorde I have, the more gedagtes I can druk uit. Afrikaans is immers zelf al een mengsel van Nederlands, Engels, Portugees, Maleis, Hindi, Duits…’ Bandgenoot Nik Nax voegt toe: ‘We noemen dit pas sinds een paar jaar ‘Mengels’, maar ik sprak dat al voordat ik überhaupt kon praten.’

Zijn hun liedjes daarmee ook toegankelijker voor mensen voor wie Afrikaans geen eerste taal is? Peach lacht: ‘Met nummers als Jy Bly Stil maakt Van Pletzen in principe ‘Afrikaanse musiek vir Engelse mense’ – je kunt ons werk zien als een soort gateway drug voor Afrikaanstalige muziek. Toch zijn onze nummers vooral geliefd bij alternatieve luisteraars. De enige Afrikaanstalige artiest die zowel door de grote massa als door het alternatieve publiek wordt omarmd is Early B.’

De rapper Early B glimlacht na deze opmerking. Na het daverend succes van zijn debuutalbum Aangename Kennis (2018) zag de rapper uit Port Elizabeth tijdens de pandemie kans een tweede album te publiceren, Funky Kaans (2021), en daarop de grenzen van de Afrikaanstalige hiphop ook muzikaal te verleggen: het samen met de rapper Bliksemstraal geproduceerde nummer Sê Net kan gelden als het eerste dancehall-nummer in het Afrikaans. In dezelfde onnavolgbare stijl rapt hij over lichtvoetige onderwerpen als over maatschappelijke ontwikkelingen: wie het samen met Jack Parow vervaardigde nummer Sak Sara hoort, zal haast moeten gaan dansen, maar het klinkt niet minder energiek als Early zich op het nummer Niemand soos jy afvraagt of je er nou wel verstandig aan doet zomaar alle foto’s op het internet te zetten: ‘Is díe die tipe pics wat jy wil eendag met jou kind kyk?’

Early B ft. Jack Parow – Sak Sara (live)

Naast zijn solo-albums levert Early B ook vaak bijdragen aan het werk van andere artiesten: met Janie Bay maakte hij het gevoelige liefdesnummer Die Heelal en bij Van Pletzen rapte hij op Dronk op Liefde en Enter the Leggehness. Op zijn meest recente productie met Bittereinder, het nummer Hoogste Bome (2022), is naast Early B ook de Nederlandse rapper Tim Beunders te horen. 

Bittereinder ft. Early B & Tim Beunders – Hoogste Bome

Geniet Nederlandse rap onder Zuid-Afrikaanse artiesten net zo’n reputatie als Afrikaanse kletsrym hier bij ons?

‘Toen ik geïnteresseerd raakte in rap, heb ik ook veel naar Nederlandstalige hip-hop geluisterd’, vertelt Early B. ‘De Jeugd van Tegenwoordig en The Partysquad waren bijvoorbeeld een belangrijke bron van inspiratie. Gisteren heb ik nog naar de rapper D-Double zitten luisteren. Ik kijk er erg naar uit vaker in Nederland op te treden, verdere samenwerkingen met Nederlandse artiesten aan te gaan en ook te helpen hen naar Zuid-Afrika te halen.’

Peach en Mathieu knikken instemmend: ‘Ons wil meer cross pollination.’ Het interview kan pas na enige hilariteit over het woord kruisbestuiwing (Early verstaat kruisbestywing) worden hervat: ‘In juni gaan we bijvoorbeeld met de Nederlandse rapper Wowi op het podium staan: met hem zouden we maar al te graag een nummer willen maken. We willen graag naar België en misschien zit er ook weer een samenwerking met De Kraaien aan te komen.’ Het zou een logische stap zijn: Jack Parow tekende eerder samen met De Kraaien voor succesvolle nummers als Kattekwaad (2016) en Laat Je Kop Ontplof (2017). ‘We willen graag ons best doen om Nederlandse artiesten ook naar Zuid-Afrika te halen. Tim Beunders was nu al een aantal keer bij ons, maar verder blijft het nogal eenrigtingsverkeer.’

Op de vraag hoe de jongens van Van Pletzen het vonden dat Beunders op hun nummer Pap is dik in het Afrikaans rapte, klinkt hard gelach: ‘Hy wou aspris meer Afrikaans klink, maar vir ons klink dit baie soos Nederlands. Als wij nou iets Nederlandser gaan proberen te klinken, ontmoeten we elkaar waarschijnlijk êrens in die middel. Er zijn geweldige Nederlandse woorden: ‘uitbuiken’, om vir jou maag de kans te gee om net te wees.’ Early B voegt toe: ‘Het woord ‘scharrelen’ klinkt als het Afrikaanse skarrel, dat betekent zoiets als heel erg je best doen om iets te bereiken – en het Nederlandse ‘scharrelen’ ligt min of meer in het verlengde daarvan. Onze talen blijken dicht bij elkaar te liggen op het moment waarop je het het minst verwacht.’

Van Pletzen ft. Tim Beunders – Pap Is Dik

Early B en Van Pletzen waren te horen bij Parow Fest op 9 april in de Oostpoort te Groningen, op 10 april in Tivoli Vredenburg te Utrecht, en ze treden op 8 juni samen met Wowi in de Melkweg te Amsterdam op.