Eind juli overleed in Pinelands (Kaap) op 85-jarige leeftijd Piet E(gbert) Westra, oud directeur van de South African Library in Kaapstad, uitgever, bestuurder, kenner van de geschiedenis van Zuid-Afrika en het Nederlandse aandeel daaraan. Arme emigrantenzoon uit 1953 die ver boven het maaiveld uitgroeide. Voor zijn verbindende rol tussen Zuid-Afrika en Nederland kreeg hij op Koninginnedag 2008 een Koninklijke onderscheiding.

Piet Westra is in 1937 geboren in Groningen als zoon van een timmermansbaas, die in de arme crisisjaren dertig en tijdens de bezettingstijd zijn gezin moeilijk een goed bestaan kon geven, en in 1953 met zijn gezin naar Pretoria emigreerde. Piet had een helder hoofd, leerde snel uitstekend Afrikaans en Engels en behaalde als werkstudent de M.Bibl.-graad aan de Universiteit van Pretoria. Hij was ook een goed organist, begeleidde vanaf zijn 16e de gemeentezang, ook zangeressen en koortjes, in de Vrye Gereformeerde Kerk, tot zijn 21ste (toen hij kerk en geloof losliet). De befaamde Groningse organist Evert Westra (zijn oom) was zijn eerste leermeester geweest.

Westra werkte op de Staatsbiblioteek te Pretoria, klom op tot onderbibliothecaris en werd in 1981 directeur van de South African Library (SAB) in Kaapstad. Een opmerkelijke benoeming. Hij was geen Kapenaar, zeker geen Engelse Zuid-Afrikaan. Natuurlijk, hij was geen echte Afrikaner en hij was geen nationalist – hij noemde zich een ‘verligte’, een liberaal. Een eervolle, verdiende bevordering dus. Hij moderniseerde en internationaliseerde de SAB en liet zich zien in de internationale bibliotheekorganisaties. En hij verdedigde, zelfs tegenover de veiligheidsdienst, met succes dat de bibliotheek een veilig tehuis was voor de door de censuurwetgeving onder apartheid verboden publicaties; in 2010 kreeg hij hiervoor de Albie Sachs-prijs voor de Vryheid van de Bibliotheek en Informatie. Na zeventien jaren verliet Westra in 1998 de Biblioteek.

Al in Pretoria verzorgde hij de heruitgave van curiosa door de Staatsbiblioteek (nogal wat negentiende-eeuwse Nederlandse boekjes over het Transvaal!), en ook op de SAB gaf hij veel aandacht aan de publicaties (inclusief het Quarterly Bulletin) en zorgde dat er geld voor gevonden werd. Westra had een heel goed financieel inzicht en was niet voor niets penningmeester bij diverse instellingen, zoals de Van Riebeeck Vereniging, die historische bronnen uitgeeft. Westra kende veel schrijvers en onderzoekers (Karel Schoeman werkte onder hem in de SAB!) en stimuleerde auteurs ook. Op zijn aandrang bijvoorbeeld stelde ik in 1989 een lijst van Nederlandse publicaties betreffende Zuid-Afrika 1800-1899 (Grey-bibliografieën, no 17; Kaapstad, SA Biblioteek 1989). Het was dus geen verrassing toen Westra zich na zijn aftreden presenteerde als zelfstandig uitgever Africana Uitgewers/Publishers.

Hij gaf vooral boeken uit over geschiedenis, enkele tientallen interessante boeken die de grote uitgevers niet wilden of durfden uit te geven, maar die dankzij Westra wel degelijk kopers vonden en gelukkig maakten. Veel aandacht kregen de boeken over de slavenhandel vanuit Kaapstad die hij zelf samenstelde, samen met de bekende Amerikaanse historicus J.C. Armstrong (The Journals of the Cape slaver Leijdsman, 1715) en met Dan Sleigh (Die aanslag op die slaweskip Meermin, 1766). Op verzoek van Hermann Giliomee gaf hij ook een Engelse vertaling uit van diens Nog altyd hier gewees, over de bruine inwoners van Stellenbosch.

Al in 1976 werd Westra secretaris van het Genootskap Nederland-Suid-Afrika, de counterpart van het Zuid-Afrikahuis (ZAH) in Amsterdam. Ook werd hij medewerker bij de Nederlandse Post, het blad voor de Nederlandse immigranten in Zuid-Afrika. Later, aan de Kaap, werd hij voorzitter van de Van Ewijckstigting en zorgde dat de Nederlandse Bibliotheek in Kaapstad, die in financiële problemen was geraakt, gered werd en gehuisvest werd in het Huis der Nederlanden (nu SASNEV) in Pinelands. Hij was ook medeoprichter van de Vrienden van de Nederlandse Bibliotheek.

Piet Westra bewerkstelligde ook dat letterkundigen in Nederland en Zuid-Afrika met elkaar in contact kwamen. Toen Gerard van het Reve in 1984 een ‘stil bezoek’ aan Zuid-Afrika bracht mopperde hij tegenover Piet Westra over het hotelleven, waarop Piet hem uitnodigde bij hem en Rina te logeren, wat hij dankbaar aanvaardde. Een week lang hadden ze interessante gesprekken. Van Piets behulpzaamheid genoot ook het Zuid-Afrikahuis gedurende vele jaren. Hij gaf de bibliothecaris advies, zorgde dat exemplaren van de uitgaven van de Staatsbiblioteek en SAB naar Amsterdam werden gestuurd (en recensie-exemplaren voor het maandblad Zuid-Afrika), en organiseerde na de overval van de ZAH-bibliotheek in 1984 dat vervangende exemplaren van de in het grachtwater vernielde boeken werden gezonden. Het ZAH kende hem in 1999 de Jan van Riebeeckpenning toe.

De laatste jaren waren voor Piet en Rina niet gemakkelijk. Ze hadden het lot van veel Zuid-Afrikaanse ouders: ze misten hun kinderen en kleinkinderen die ver van Afrika woonden. En zijn vier broers en enige zuster waren overleden. Piet moest hulp organiseren voor Rina die dementie kreeg. Het kon beter gaan met mij maar ik mag op bijna 84 zeker niet klagen, schreef hij in april 2021. Hij had zijn humor niet verloren, blijkens opmerkingen over een vergadering die hij had bijgewoond. Later dat jaar werd de gezondheid van Piet, die al jaren op één been leefde, minder en hij werd hulpbehoevend. ’n Reuse boom het geval, schreef Dan Sleigh.