Onverwacht is op zaterdag 29 juli, thuis op Pinelands, Dan Sleigh overleden, 84 jaar oud. Schrijver, historicus, actief beschermer van natuur en cultuur. Een productief en veel gelezen auteur van tal van Afrikaanse artikelen en boeken, en beschermer van oude historische plaatsen en gebouwen. Hij was een groot kenner van de geschiedenis van de Kaapkolonie onder de VOC en sinds de jaren 1970 schrijver van historische jeugdboeken. Erkend en geprezen werd hij pas de laatste twintig jaar door een reeks imponerende historische romans. Ze gingen bijna allemaal over de Kaapse VOC-jaren, van het begin in 1652 (Eilande, 2002) tot het einde (1795, 2016), maar niet allemaal: Afstande (2010, in Nederlandse vertaling De lange tocht) speelde vier eeuwen voor Christus, het klassieke verhaal van de reis van het Griekse huurleger dat Xenophon uit het Perzische rijk naar huis leidde. En in Wals met Matilde (2011) had Australië een grote rol. Het veelgelezen en bewonderde Eilande werd direct vertaald in het Engels en het Nederlands, als Stemme uit de zee. De romans werden afgewisseld met knappe historische studies: Buitenposte (1993, 2005), Die aanslag op die Slaweskip Meermin 1766 (samen met Piet Westra, 2012) en Retoervloot (2022).

Dan Sleigh is geboren in de West-Kaap, op Geelbeksfontein aan de Langebaan. Zijn bet-betovergrootvader was de Britse kapitein Francis Sleigh van de H.M.S. Russel, die dienst deed in de Slag bij Blouberg 1806, terwijl zijn betbetovergrootvader aan moederskant, Klaas Acker, schipper was van een aantal Kaapse VOC-schepen. De jonge Dan bracht na matriek zijn dienstjaren door bij de Zuid-Afrikaanse marine en leerde de zee en havens van Oost-Afrika kennen. Eeuwen van zeemanschap leken zichtbaar in de markante, besnorde kop van de oudere Sleigh. Na twee jaar marine begon Sleigh een jarenlange tocht door een reeks van baantjes, studies en woonplaatsen, van barman tot leraar gymnastiek, ambtenaar en oprichter van een onderwijsmuseum.

Intussen had hij in 1969 zijn BA-geschiedenis behaald via het afstands-onderwijs van de Universiteit van Suid-Afrika, gevolgd door een MA in 1983 en promotie in 1987 op een studie van de Buitenposte van de VOC 1652-1795 – de 67 fortjes en plase en dorpe die de VOC stichtte. Het nuttigste proefschrift dat ooit te Stellenbosch werd verdedigd, volgens zijn promotor Dirk Kotzé – het resultaat van een uitputtende kennis van het VOC-archief. Bepaald geen roman, eerder een rijke VOC-encyclopedie van de Kaapse (bewonings)geschiedenis en de betrokken mensen. Als ambtenaar van het West-Kaapse Archief, maar ook later, las Sleigh onvoorstelbare aantallen bladzijden en folianten van het Compagnie’s archief, zoekend naar de mens en de wereld van toen, de gewone mensen in hun dagelijkse doen en laten. Hij beschreef ze in artikelen en boeken, en tevens in rapporten en verslagen om de overgebleven VOC-realia in gebouwen en plaatsen bekend te maken en te beschermen. Heel wat kleine vondsten vulden de Generale Missiven, Nuusbrief van die Stigting VOC, waarvan hij bestuurslid was.

Als schrijver debuteerde Sleigh in 1971 met een in 1974 bekroonde bundel gedichten, Duif oor water (1971), Er volgde een reeks van verhalen voor de jeugd. In 2002 brak hij door met het verrassende Eilande, een eindelijk afgerond manuscript dat twintig jaar in zijn la lag. Zeven verhalen, stemme uit die see … verlatenheid was oor die diepte – van sewe wat van haar geboorte tot ná haar dood die dieselfde vrou in die hart gedra het – Pieternella van de Kaap en vooral over haar moeder Krotoa die Eva werd. Na Eilande verschenen Afstande (2010, in Nederlandse vertaling De lange tocht), Wals met Matilde (2011), en 1795 (2016). Allemaal historische romans, over historische personages, hun tijd en leven, vol concrete archivale gegevens, maar hun wereld is ver weg en anders. Geluiden en beelden ervan klinken als stemme uit die see, en verlatenheid was oor die diepte. En wat Sleigh deed, was wat Noach deed: een ‘duif oor water’ uitsturen en een twijgje van leven doorgeven. Natuurlijk, het zijn romans, geschiedenissen waaraan Sleigh zin en vorm gaf, een boodschap voor vandaag. Wie Eilande leest, of de opstand op de Meermin of 1795, denkt aan eigen tijd, aan eigen bijdrage.

Vorig jaar mailde Dan mij dat Piet Westra, samen met wie hij had geprobeerd slavenhandel en slavernij te begrijpen in Die aanslag op die Slaweskip Meermin 1766, overleden was: ‘n Reuse boom het geval. Hoe gepast zijn die woorden ook nu; Dan Sleigh, ’n Reuse boom het geval.