28 november 2024Afgelopen zaterdag is dichter, schrijver en schilder Breyten Breytenbach op 85-jarige leeftijd overleden.
Breyten Breytenbach werd in 1939 geboren in Bonnievale, Zuid-Afrika. Na een studie in Kaapstad vertrok hij naar Europa, waar hij trouwde met de Frans-Vietnamese Yolande Ngo Thi Hoang Lien. Dit huwelijk was onder de apartheidswetten van Zuid-Afrika in die tijd verboden, en de visumweigeringen voor Zuid-Afrika die het echtpaar te wachten stonden, hebben een grote invloed op Breytenbach gehad. Zijn verzet tegen de apartheidsregering werd steeds vocaler en in 1975 bezocht hij Zuid-Afrika incognito om contacten te leggen voor de anti-apartheidsstrijd. Aan het eind van de reis werd hij opgepakt. Zijn veroordeling voor terrorisme leverde hem een gevangenisstraf van negen jaar op, waarvan hij er twee jaar grotendeels in isolatie heeft doorgebracht. Onder grote internationale druk werd hij uiteindelijk in 1982 vervroegd vrijgelaten.
Breytenbach behoorde tot de grootste dichters die de Afrikaanse taal tot nu toe gekend heeft. Zijn debuutbundels Die ysterkoei moet sweet en Katastrofes kregen in 1965 meteen de A.B.P.-prijs, en ook daarna bleven zijn bundels positief ontvangen worden – in elk geval op het gebied van poëtische vindingrijkheid. Breytenbach streef naast tientallen poëziebundels en een flinke collectie proza ook essays en enkele drama’s. Zijn werk werd in totaal drie keer met de Herzogprys bekroond.
Naast zijn schrijverswerk exposeerde hij als schilder, zette hij zich in voor democratie, ontwikkeling en cultuur in Afrika bij het Gorée Instituut, en mengde hij zich in het debat over de Zuid-Afrikaanse taalstrijd.
Breytenbachs oeuvre kenmerkt zich door neologismen, surrealistische omschrijvingen en een sterke thematische invloed uit het Zen-Boeddhisme. In zijn werk spelen rotting en vergankelijkheid een grote rol, in een positieve setting. Het zijn begrippen die voeding geven aan wat na hen komt. Dit geeft zachtheid aan zijn overlijden. Breytenbach was een van de grootste Afrikaanstalige dichters wiens oeuvre zo veel compost heeft gebracht aan een klein taalgebied. Zijn werk, zowel in de literatuur als in zijn maatschappelijke betrokkenheid, zal nog lange tijd tot rijke inspiratie dienen voor de generaties na hem.
