Na vele uren van braaf kijken en nakijken en vergelijken was een ordelijk overzicht ontstaan van de ordeloze inhoud van een grabbeldoos met foto’s. Toen alle foto’s geïdentificeerd waren, bleef er ééntje over, een foto van een aantrekkelijke jonge vrouw, waaronder ‘Guttman’ stond. Die naam zei me helemaal niets en dus legde ik de foto in een mapje ‘moeizame gevallen’.

Tijden later lag voor me een foto van ‘Mevrouw Eloff en haren kinderen en haar Zuster’. Die mevrouw kon ik thuisbrengen. President Kruger had zes dochters en drie van hen trouwden met een Eloff: Elsie met Frederik Christoffel Eloff, Gezina met Theunis Eloff en Anna met Gert Eloff. Anna en Gert woonden op Waterkloof, een plaas (bij hun huwelijk gekregen van Anna’s vader) in district Rustenburg, en hun zoon Frikkie (1877) woonde als leerling van het Staatsgymnasium te Pretoria bij zijn opa en oma Kruger.

Daarna werd hij privaatsecretaris van zijn grootvader President Kruger en dus ging hij in oktober 1900 met hem op de Hr Ms.‘Gelderland’ naar Europa. Zijn vrouw Magdalena Eloff, hun beide kinderen en haar zuster, volgden hem op de lijnboot ‘Kanzler’, dat meer dan een week eerder in Marseille arriveerde dan de ‘Gelderland’. Daar werden zij verwelkomd door de Transvaalse Gezant dr. W.J. Leyds en de burgemeester van Marseille. En door de pers. Madame Eloff en haar prachtige zuster (woord van Magdalena) mademoiselle Güttmann –!! – waren vanaf toen persoonlijkheden, jong (20 en 17) en mooi, vrouwen die de ballingschap verkozen boven buigen voor onrecht en onderwerping.

Zij lieten zich die mediarol gewillig vervullen. Vandaar een serie staatsieportretten: Magdalena met baby Annie op de schoot, Gertie staande tussen haar moeder en tante Myra; een andere: getweeën en een vriendin, alle drie geweer aan de voet en een volle banderol kogels om. En ook elk afzonderlijk: heldhaftig, lieflijk, imponerende Boeren Prinsessen.

Madge (Magdalena Elizabeth, geboren op 13 juli1881), Myra (Francisca Salomina, 1883) en Adolf (1885) waren kinderen van een Joods-Poolse koopman-immigrant Adolf Güttmann en de Kaapse Anna E.M.J. Joubert, een nicht van generaal P.J. Joubert, Kommandant-Generaal van de Zuid-Afrikaansche Republiek. Hun vader verliet het gezin een tijdje na de geboorte van zoontje Adolf voor zaken overzee, maar hij kwam nooit bij hen terug. Hun moeder zette de zaken voort en importeerde een Engelse nanny voor de kinderen. Zij overleed in 1895 en de notaris huurde een huishoudster voor het verweesde drietal in Arcadia (Pretoria). Madge heeft kort voor haar dood (1967) haar levensloop verteld aan haar dochter Gezina du Plessis, Die President en ek.

Zij zat op school bij de nonnen van het Loretto Convent en ze viel snel voor de bravoure van de passerende knappe kleinzoon van de President, Frikkie Eloff. Zij trouwden in 1897. Toen de Britten Pretoria naderden ging Frikkie met de President naar Machado en Waterval-Onder, maar Madge bleef achter, en zonder hem gaf zij geboorte aan hun tweede kind.

Toen Pretoria werd bezet verbleef zij bij oma Kruger, terwijl het Krugerhuis direct een Engelse bewaking kreeg. De Britse opperbevelhebber veldmaarschalk Roberts en generaal Maxwell ondervroegen haar persoonlijk naar de geheime staatspapieren die Frikkie haar in Arcadia had laten bewaren en die zij, bang voor een huiszoeking, had verbrand terwijl Engelse soldaten in de woonkamer thee dronken met Myra: ‘Ik volgde een opdracht van mijn man, zoals U ook bevelen volgt’.

Toen de President in oktober naar Lourenço Marques ging, kreeg Madge toestemming hem te volgen, met haar kinderen en zus. En met een persoonlijke opdracht van generaal Roberts: Zeg de President dat hij niet naar Europa hoeft te gaan, hij kan veilig naar Pretoria komen, als hij de strijd laat beëindigen. ‘Hy is seker mal’, was Krugers antwoord.

De reis van President Kruger door Europa vond een tijdelijke woonplaats in Hilversum, april 1901. Madge werd een tijdje gastvrouw van het gezin van President Kruger. Krugers ‘hofhouding’ bestond uit een handvol zeer uiteenlopende karakters: privaatsecetaris Frikkie, lijfknecht Happé, lijfarts Heymans, algemeen secretaris Kees van Boeschoten en veiligheidsman en secretaris Bredell. Toen Kruger in Utrecht woonde, in Oranjelust, verbleven de Eloffs een paar huizen verderop.

Eind september 1901 reisde Frikkie op verzoek van dr. Leyds als geheim koerier naar Zuid-Afrika, via Duits Zuidwest-Afrika; Madge volgde hem met de kinderen een maand later, eveneens met geheime papieren. Hetlukte Frikkie niet de generaals te bereiken. De Eloffs waren terug toen in mei 1902 de oorlog beëindigd werd. Na de vrede maakten zij een reis door Europa en gingen vervolgens naar Zuid-Afrika, hun geld was op.

Niet iedereen vond dat wat Frikkie deed even zinvol was, teveel glamour en schijn, teveel partijen en concerten bijwonen. Er is een onthutsend briefje van President Kruger aan zijn schoonzoon Gert, Frikkies vader, uit juni 1903: hij kreeg aanmaning op aanmaning tot betaling van nagelaten schulden van Frikkie! Ik houd van hem, maar jij moet optreden want hij ruïneert je, aldus Kruger.[1]

In Die President en ek wordt ingegaan op deze kwestie. Men moet niet vergeten, leest men daar, dat Frikkie op eigen kosten een vrouw en twee kinderen anderhalf jaar ‘in die hoogste kringe van Europa moes onderhou. En… op die skouers van sy mooi jong vrou het aan die tafel van konings die plig van die sosiale aansien van die Kruger-huishouding hoog hou.’ In 1903 vestigden zij zich op Waterkloof. Zij kregen nog twee kinderen. Frikkie overleed in 1954, Magdalena in 1967.

Myra
Sociaal aanzien. De Anglo-Boerenoorlog woedde immers niet slechts op de slagvelden van Zuid-Afrika, maar minstens zo intensief in de Europese media. Allerlei kranten schonken dan ook in mei en juni 1901 aandacht aan het huwelijk op 5 juni 1901 in Brussel[2] van Myra Güttmann met de Italiaanse kolonel Ricchiardi, zoon van een graaf. Een Italiaanse officier, aanwezig bij internationale conflicten in alle delen van de wereld, journalist en vrijwilliger in de Boerenoorlog, commandant van het Italiaanse vrijwilligerscorps – romanheld, zelfs nog in een recent boek.[3] De journalisten smulden van het verhaal hoe hij, gewond en krijgsgevangene, in een hospitaal in Pretoria werd verzorgd door de knappe vrijwilligster Myra. De Engelsen zetten hem Afrika uit. Maar met een uitbundige bos bloemen verwelkomde hij haar toen zij met Kruger in Marseille aankwam. Krugers lijfarts en secretaris, dr. Heymans en Manie Brebner, waren haar getuigen bij het huwelijk, voor hem waren er hooggeplaatste Italianen. Werd er gedanst op het huwelijksfeest? vroeg Kruger (die het huwelijk maar zo zo vond: een roomse Italiaan!) aan Brebner na terugkeer. ’t is overtollig te zeggen dat ontkennend werd geantwoord, noteerde Brebner in zijn dagboek.[4] Na een huwelijksreis door Scandinavië vestigden zij zich voor korte tijd in Genua. Daarop gingen zij naar Argentië, waar Ricchiardi zich inzette voor de Boerennederzetting in Chubut. In 1915 gingen zij terug naar Italië en vlak voor het begin van de Tweede Wereldoorlog vertrokken ze naar Marokko, waar hij in 1940 overleed. Zij stierf in 1969 in Italië. Ze hadden twee dochters.
De foto’s van Madge en haar kinderen, van Myra en van het drietal Boer Amazones[5] waren gemaakt door de fameuze Nadar père (pseudoniem van Gaspar-Félix Tourmachon) , fotograaf aan de Rue de Noailles in Marseille, die ook een reeks foto’s van de aankomst en verwelkoming van Kruger maakte. Ze werden in vele landen bewonderd. De uitgever/drukker A.W. Segboer uit Delft/Den Haag kocht kennelijk de rechten want hij drukte ze allemaal na en verkocht ze als ansichtkaarten in een reeks van kiosken en postkantoren.

[1] J.S. Bergh, Paul Kruger. Speeches and Correspondence (Pretoria 2018) 1014.
[2] Omdat zij bij haar zuster en Frikkie was, die toen in Brussel woonden?
[3] Felipe Kirsten, Can’t Catch Camillo. A South African War novel (2020).
[4] Dagboek van H.C. Bredell 1900-1904 (Pretoria 1972) 22.
[5] Volgens In search of Adolph Guttman (Poems delrio Wang) was de derde een Miss Flanagan.